Bước đầu tìm hiểu nghệ thuật điêu khắc
Nghệ thuật tạo hình đã gắn liền với lịch sử nhân loại từ thủa hoang sơ
bằng những bức bích họa trong các hang động, bằng những môtíp trang trí
được chế tác một cách thô sơ: vòng tay, vòng cổ, khuyên tai...Với quá
trình phát triển, yếu tố thẩm mỹ được nâng cao và được thể hiện ngày
càng quy mô và tinh xảo.
Lịch sử của nghệ thuật điêu khắc đã
theo bước chân nhân loại để tạo nên những nền nghệ thuật vĩ đại như Ai
Cập cổ đại với những tượng danh tiếng của lịch sử mỹ thuật như tượng
Nhân sư khổng lồ, tượng Viên thư lại ngồi, tượng “Ông trưởng thôn” hay
tượng chân dung Hoàng hậu Nefertiti…
Tượng điêu khắc chân dung Hoàng hậu Nefertiti.
Sau đó là nghệ thuật Hy Lạp với những kiệt tác như những tượng thần Venus, tượng Laocoon, tượng Nữ thần chiến thắng ...
Tượng Nữ thần chiến thắng.
Rồi thời Phục Hưng đã làm cho nước Ý trở
thành trung tâm mỹ thuật châu Âu với những tượng David, tượng Pieta,
tượng Thần đưa tin…
Tượng điêu khắc Pieta.
Nghệ thuật Á Đông lại có đặc thù riêng và để lại cho nhân loại những tác phẩm điêu khắc nổi tiếng về tôn giáo, trong đó điêu khắc Ấn Độ có ảnh hưởng sâu rộng nhất.
Tượng điêu khắc của Ấn Độ
Riêng nghệ thuật điêu khắc
của Việt Nam ta, kể từ thế kỷ 11 đã đạt đến trình độ nghệ thuật khá cao
như các tượng La Hán ở chùa Tây Phương, tượng Quan Âm nghìn mắt nghìn
tay ở chùa Bút Tháp, hoặc những hình trang trí độc đáo được chạm khắc
trên đá, gỗ, gạch rất nhiều trên các lăng tẩm, cung điện, chùa chiềng,
đình làng. Góp mặt để làm phong phú thêm kho tàng nghệ thuật điêu khắc
đặc sắc của dân tộc là điêu khắc của dân tộc Chăm ở phía Nam, dân tộc Ê
Đê , Gia Rai, Ba Na…ở Tây nguyên. Cùng với sự phát triển không ngừng của
xã hội, rõ ràng điêu khắc là một bộ phận không thể tách rời của cuộc sống loài người nói chung và nghệ thuật tạo hình nói riêng.
Tượng Quan Âm nghìn tay
Điêu khắc là gì?
Điêu khắc là một môn nghệ thuật mà người nghệ sĩ tác
động vào những hình khối gọn gàng, tinh tế nhất nhằm thể hiện 1 hay
nhiều ý nghĩa của tác phẩm. Có thể là tượng đài (tượng đồng, đá, bê
tông,...), có thể là biểu tượng (con sư tử vàng ở Lasvegas chẳng hạn),
có thể là bích trương (hàng loạt bích trương ở Mêhicô là tác phẩm của
các nhà điêu khắc chứ không phải họa sỹ) hay các phù
điêu thạch cao (đền Parthenol), đồng,... Điêu khắc là một nghệ thuật tạo
hình, tồn tại trong không gian 3 chiều để thể hiện ý tưởng của tác giả
ngôn ngữ của điêu khắc cơ bản là mảng khối. Điêu khắc còn là hình thức
đắp nổi hoặc khoét lõm với chiều dài, rộng là thực còn phần nổi mang
tính ươc lệ về khối. Điêu khắc gồm 2 thể loại chính: phù điêu, tượng tròn.
Phù điêu
Phù điêu là loại điêu khắc
được thể hiện trên mặt phẳng, có sự gắn kết khăng khít với mặt phẳng.
Mặt phẳng đóng vai trò là nền tảng cơ bản và là phông nền của hình khối
tạo hình trên nó.
Bộ phù điêu tứ bình.
Tượng tròn
Tượng tròn - là dạng tượng mà người ta có thể đi vòng xung quanh để xem; khác với kiểu tượng hoặc phù điêu gắn lưng vào tường.
Một bức tượng tròn.
Các phương pháp tạo hình
Tạc
Tạc là một phương pháp mà trong đó người nghệ sĩ thao tác chủ yếu trên
chất liệu rắn như đá, gỗ,... để tạo hình. Ở phương pháp này, người
nghệ sĩ chủ yếu dùng búa đục loại bỏ những "phần thừa" trên chất liệu để
tạo ra một sản phẩm mong muốn.
Hình ảnh một tượng phật gỗ đang được tạc.
Nặn
Ngoài ra, đất cũng là một chất liệu để
tạo hình bằng cách nặn. Đất nặn thành tượng hoặc phù điêu có thể nung
để thành tác phẩm điêu khắc gốm, hoặc có thể đúc thành khuôn.
Một nghệ nhân đang nặn tác phẩm điêu khắc của mình.
Đúc
Đúc là phương pháp sử dụng khuôn mẫu có
sẵn do chế tác, sau đó dùng chất liệu lỏng hoặc nấu chảy lỏng đổ vào
khuôn, sau khi đông đặc, người nghệ nhân sẽ tháo bỏ lớp khuôn bên ngoài
ra và thu được tác phẩm đúc. Các chất liệu đúc: đồng, nhôm, gang, thạch
cao, xi măng, nhựa
Đồ gốm cũng có thể đúc, người ta còn gọi là đổ rót và in đất.
Hình ảnh một tác phẩm điêu khắc bằng hình thức đúc đồng.
Gò
Gò là phương pháp sử dụng dụng cụ tác
động trực tiếp lên chất liệu cần thể hiện nhằm tạo ra hình thù người
nghệ nhân mong muốn. Chất liệu cho gò là kim loại được cán mỏng.
Một tác phẩm điêu khắc gò đồng.